“Nghệ thuật đương đại Việt Nam vẫn hiện diện nhiều ngộ nhận, và cũng là cơ hội”. Từ sau Đổi mới (1986) đến nay gần 30 năm nhưng vẫn chưa có tiếng nói nhất quán. Bởi một nghĩa nào đó, “đương đại” cũng là đang và sắp xảy ra, nên luôn sinh động, biến thiên, khó nắm bắt. Việc này cũng tương tự như việc ngày nay chúng ta nhìn về các cột mốc mỹ thuật thời phục hưng, thời baroque, cổ điển, ấn tượng, hiện đại.
1. Các tác phẩm nghệ thuật đương đại nổi tiếng thế giới
Tác phẩm nghệ thuật đương đại “Fountain” (1917) của MarcelDuchamp (1887-1968) : Việc đưa cái bồn tiểu vào một phòng triển lãm sang trọng giữa “kinh đô nghệ thuật” là một hành động gây sốc. Nó bỡn cợt cái tâm lý bái vật hóa tác phẩm nghệ thuật của người nghệ sĩ, và sự “khệnh khạng”, độc đoán với đủ thứ qui phạm kéo dài cả mấy ngàn năm. Thế nhưng, phần đông người vẫn cho rằng, đấy chỉ là trò điên rồ của một kẻ ngông cuồng.
Người ta cũng nhắc đến nhiều cặp đôi nghệ sỹ “ngông” Christo và Jeanne-Claude với những dự án phiêu lưu và tốn kém. Họ bọc vải hết nhà Quốc hội Đức, gõi kín cây cầu Pont-Neuf tại Paris, sử dụng hàng trăm ngàn mét vải bọc mấy hòn đảo cũng giống như dựng hàng ngàn cái ô ven Thái Bình Dương… đều là những tác phẩm “khủng”. Các sản phẩm sắp đặt của Christo và Jeanne-Claude khi ra mắt đã đem lại sự “choáng váng và tiếng trầm trồ của người xem.
2. Nghệ thuật đương đại phát triển ra sao ở Việt Nam?
Khoảng 15 năm trở lại đây, người ta cũng thấy sự phát triển mạnh của nghệ thuật đương đại Việt Nam với các hình thức bố trí, trình diễn, clip art… Cách thức biểu đạt mới lạ; nội dung phản ánh những suy tư về thân phận con người; phản kháng sự xuống cấp của văn hóa, tình yêu đồng giới, đạo đức xã hội… Bên cạnh những thành công nhất định, nhìn chung, các tác phẩm của họ đều cho chúng ta thấy sự nông cạn về ý tưởng, thiếu thông điệp rõ ràng. Các tác phẩm nhiều khi vu vơ, rời rạc, thiếu sự liên kết giữa các thành tố để tạo được hình tượng và ý tưởng. Thậm chí cảm xúc họa sĩ cũng chỉ dừng lại ở trò chơi chất liệu hay sự tìm tòi thẩm mỹ mới lạ.
Một thực tế trong hoạt động nghệ thuật đương đại Việt Nam ngày nay là xu hướng lạm dụng loại hình này vì những mục tiêu phi nghệ thuật. Không ít tác phẩm tù mù khó hiểu hay bế tắc, lệch lạc về ý tưởng; hình thức thể hiện phản cảm, dung tục. Thậm chí có khi lộ rõ ý tưởng không “vị nghệ thuật”, cố tình gây sốc vì những động cơ, mục tiêu cá nhân.
3. Các tác phẩm nghệ thuật đương đại ở Việt Nam
Chẳng hạn một tác phẩm bố trí với những khối nước đá làm từ nước thải sông Tô Lịch. Sau mấy ngày tan chảy, bốc mùi hôi thối để lộ ra nhiều rác rưởi, trong số đó có cả sách kiến thức, lý luận. Có tác phẩm clip art là hình ảnh chiếc khăn quàng đỏ quất mãi lên ngực trần một thanh niên để lại những lằn đỏ. Một nữ nghệ sĩ trình diễn đã khiến người xem “choáng” khi từ từ thoát y cho tới lúc khỏa thân hoàn toàn rồi đổ dung dịch lên người, phủ lông vũ dính thân thể, nhét con chim nhỏ vào miệng rồi lại há miệng cho nó bay đi.
Một nam nghệ sĩ đương đại khác gây sốc khi giới thiệu về tác phẩm của mình đã tự tụt quần ngồi vào bồn cầu lấy sách đọc…
Nghệ sĩ Ca-nada Brian Ring, người từng tham gia và gắn bó với nghệ thuật đương đại Việt Nam từ rất sớm đánh giá rằng: “Nghệ thuật đương đại của đất nước ta ngày càng phát triển. tuy nhiên mới chỉ dừng lại ở mức gây sốc cho người xem, những tác phẩm hợp lý cả về lượng và chất rất hiếm”.
Lời kết
Sự tồn tại và phát triển của nghệ thuật đương đại Việt Nam ngày nay là điều tất yếu, góp phần làm đa dạng, phong phú diện mạo nghệ thuật. Song làm thế nào để hoạt động này đúng hướng, hiệu quả, hướng tới những giá trị nhân văn chân chính lại là cả một thử thách không đơn giản.
Vai trò, ý thức của người nghệ sĩ là điều trước tiên và quan trọng nhất. Sau đó là nỗ lực tìm tòi sáng tạo góp sức vào sự phát triển của nền nghệ thuật mà không đánh mất bản sắc thẩm mỹ và đạo đức truyền thống. Ðó là trách nhiệm, là con đường và đích đến trong sự nghiệp của mỗi nghệ sĩ đương đại đất nước ta.
Xem thêm: https://nghethuat.vn/mua-roi-nuoc/
Hảo Hảo – Tổng hợp, chỉnh sửa
(Nguồn tổng hợp: vnsedu, apegov,redsvn)
